آکنه چیست ؟
آکنه یا غرور جوانی یک بیماری و یا به عبارت بهتر، علامت پوستی بسیار شایعی است که شاید خلقت انسان با آن مواجه بوده و تقریبا تمام انسانها در مقطعی از طول زندگی خود، درجاتی از آن را تجربه می کنند. به علت شیوع زیاد و ارتباط آن با بلوغ، عدهای آنرا یک پدیده و و از علامت های دوران بلوغ فرزندان خود می دانند.
ولی بهر حال با توجه به سن ابتلاء و تاثیر آن روی زیبایی و در موارد شدید، ایجاد عوارض و اسکار، نیاز به درمان آن بیشتر احساس می شود. آکنه از کلمه یونانی “acmie” به معنای نقطه گرفته شده که تقریبا معادل ضایعات التهابی موجود در این بیماری است و بعدها در زبان انگلیسی تدریجا به لغت acne تغییر کرده است که برای اجتناب از اشتباه شدن آن با ضایعات دیگر پوستی و بیماری های مشابه بصورت acne vulgaris بکار می رود.
این عارضه، یک بیماری التهابی واحدهای پیلوسیاسه انسان است که علائم آن بیشتر به صورت کومدون، پاپول، پوستول و به میزان کمتری ندول و کیست و ایجاد زخم می باشد.
فاکتورهای مؤثر بر اکنه
۱، رژیم غذایی: تشدید اکنه با مصرف بعضی از مواد غذایی، علیرغم اعتقاد عموم هنوز به اثبات نرسیده است ولی بنظر می رسد بعضی غذاها مثل شکلات تأثیر مختصری داشته و علاوه بر شکلات، آجیل ، شیرینی ، غذاهای خشک ، غذاهای دریایی و لبنیات نیز ممکن است آن را تشدید نماید. رژیم غذایی سخت که باعث کاهش وزن بسیار شدید گردد، سبوره را کاهش می دهد در نتیجه اکنه بهبود پیدا می کند ولی روش عاقلانه ای نیست.
۲. تشدید قبل از پریود: حدود ۷۰ درصد خانم ها ۷-۲ روز قبل از پریود، از تشدید اکنه شاکی هستند که احتمالا به علت تغییر در جذب آب توسط اپیتلیوم مجرای پیلوسباسه است که ناشی از عوامل هورمونی می باشد.
٣. تعریق: تا ۱۵ درصد بیماران این تجربه را دارند که تعریق سبب تشدید آکنه می شود و فاکتور مسئول آن، جذب آب توسط سلول های مجراست.
۴. اولتراویوله: علیرغم باور عمومی که نور خورشید اغلب باعث بهبود اکنه می شود، گواه علمی برای این موضوع وجود ندارد. بعلاوه ممکن است اولتراویوله خاصیت ایجاد کومدون توسط سیوم را افزایش دهد. بدنبال درمان با PUVA تشدید یا ایجاد آکنه گزارش شده است.
۵. استرس: استرس نمی تواند عامل شروع اکنه باشد ولی تشدید آکنه بدنبال استرس اثبات شده است. علت آن احتمالا درگیری محور هیپوفیز – آدرنال است.
همچنین این بیماری با توجه به سن مبتلایان می تواند باعث اضطراب و در نتیجه دستکاری ضایعات بخصوص در خانمها و باعث تشدید آن شود. |
در بعضی آمارها، تا ۷۰ درصد خجالتی بودن و حدود ۶۰ درصد اضطراب و مشکلات در ارتباطات اجتماعی را گزارش کرده اند!
۶, شغل: جذب آب توسط لایه شاخی مجرا، در بعضی مشاغل مثل کارخانجات کمپوت سازی و شغل هایی که محیط توأم با رطوبت دارند و همچنین در شغل هایی که افراد با مواد روغنی در تماس هستند امکان ابتلا زیادتر است.
۷. آب و هوا: در تابستان معمولا اکنه ضعیفتر است و در زمستان تشدید می گردد که شاید تا حدودی مربوط به نبودن استرس در تابستان باشد. البته تعریق زیاد و آب و هوای مرطوب خود می تواند سبب تشدید آکنه شود.
انواع آکنه
- آکنه خراشیده
بیشتر در خانم ها دیده می شود که معمولا ضایعات پوستی خود را دستکاری می کنند. این افراد و مشکلات شخصیتی یا روحی دارند و علت دستکاری، زمینه روانی بیمار است زیرا خود عارضه کی سختی یا دردی ندارد و یک بیماری بدون علامت می باشد مگر اینکه همراه با کیست های چرکی شدید باشد که دردناک می گردد.
- اکنه دارویی
بعضی داروها می توانند ضایعات شبیه آکنه ایجاد کنند و معمولا ضایعات پاپولو پوستوار و منومرف و فاقد کومدون است.
کورتیکواستروئیدها بصورت موضعی یا خوراکی، و ACTH هنگام بلوغ یا بعد از بلوغ می تواند ایجاد آکنه نماید. گرچه مکانیسم آن مشخص نیست ولی بنظر می رسد استروئید، باعث دژنرسانس موضعی اپیتلیوم فولیکولر گردد که باعث تحریک پاسخ التهابی لوکالیزه نوتروفیلی می شود.
استروئیدها روی تعداد باکتری، تأثیری ندارد ولی شاخی شدن مجرا را تشدید می نماید. ضایعات بصورت فولیکولیت های منومرف است و به شکل پاپول یا پوستول های اریتماتوی کوچک که همگی در یک مرحله واحد است و ممکن است کومدون هم داشته باشند.
ضایعات دو هفته بعد از درمان شروع می شود و مصرف طولانی مدت استروئید موضعی بصورت پانسمان بسته هم ایجاد کومدون میکند.
تفاوت سنی وجود ندارد ولی در بچه های زیر ۱۰ سال و افراد بالای ۵۰ سال غیر شایع می باشد. ضایعات بیشتر در سینه و صورت و کمتر در پشت و بازو و شانه ها و گردن شایع است.
علت ایجاد آکنه
آکنه با علل خارجی
- آکنه آرایشی
بیشتر موارد مبتلا در خانمهایی است که از مواد آرایشی برای مدت طولانی استفاده کرده اند، که سابقه اکنه هنگام بلوغ داشته اند. به خصوص مواد آرایشی که حاوی لانولین ، روغن های گیاهی خاص ، لاریل الکل و اولئیک اسید هستند.
نوع خفیف بیماری نیز در بعضی خانم ها دیده می شود که تا ۳۰ درصد آنها ، مواد روغنی مثل وازلین و لانولین استفاده می کنند.
- پماد آکنه
شبیه اکنه آرایشی است و ضایعات غیرالتهایی به خصوص در پیشانی و در کسانی است که از مواد روغنی برای مو استفاده می کنند. برای درمان ، ضمن اجتناب از مواد روغنی ، از ترتینوئین استفاده می شود.
- اکنه شغلی
به علت تماس زیاد با روغن های صنعتی، ضایعاتی شبیه آکنه در قسمت هایی از بدن که در تماس مستقیم بوده، دیده میشود. این نوع آکنه بیشتر در مردها و همینطور در کسانیکه به آکنه ولگاریس استعداد بیشتری دارند دیده می شود.
البته روغن هایی که بیشتر مورد نظر است، مخلوطهای غیر خالص پارافین است که در صنعت به کار می رود. در کارخانه های تقطیر قیر و آسفالت نیز افراد در تماس ممکن است ضایعات شبیه آکنه پیدا کتند. مواد دیگر عبارتند از: DDT ، اسبست (ashest) و مواد تصفیه آبهای سنگین در اثر مصرف پارافین که در تراشیدن موها به کار می رود، در صورتیکه خوب شسته نشده باشد.
- مواد شیمیایی
کلرنفتالین ها در عایق های الکتریکی به کار می رود و در افراد در تماس با این مواد، یک ماه بعد ایجاد آکنه می کند.
کلرفتلها در حشره کش ها۔ قارچ کش ها و علف کشها و مواد نگهدارنده چوب به کار می رود. قدرت ایجاد آکنه آن به درجه مخلوط بودن با اکسین های کلرینه که قویترین ماده ایجاد کننده نوعی آکنه بنام کلراکنه است بستگی دارد. کلراکنه در اثر تماس با روغن های آلوده خوراکی ، به صورت اپیدمیک گزارش شده است.
اکنه در سنین غیر معمول و قسمتهای غیر معمول بدن باید ما را به فکر تماس با مواد شیمیایی خارجی بیندازد. تروما می تواند چنین آکنه هایی را ایجاد نماید.
راه درمان: علاوه بر اجتناب از تماس با مواد ذکر شده و اصلاح بهداشت، از بین بردن مواد از سطح پوست با موادی مثل رتینوئیک اسید است. پاسخ به درمان اغلب کند است. بعد از قطع تماس، بهبود بسیار آهسته است و کمی جای زخم باقی می گذارد.
بهترین درمان ضایعات پوستی، اسید ویتامین A به صورت موضعی است و گاهی از آنتی بیوتیک های خوراکی هم استفاده می شود.
- آکنه مکانیکی (Mechanical Acne)
آکنه صورت
در اثر تماس مکرر لوازم خارجی مثلا با پوست صورت ایجاد آکنه صورت می شود. مثلا زیر باندهایی که برای بستن موهای ورزشکاران به کار می رود، یا در محل کوله پشتی باربرها و یا در محل های فشار در افرادی که به مدت طولانی فشار لباس های تنگ و مالش آنها به پوست را تحمل مینند ، ممکن است بیماری را تشدید کند و یا در افراد مستعد ایجاد آکنه نماید.
اکنه مکانیکی همچنین در بیمارانی که به مدت طولانی بستری هستند و یا با استفاده که برای اصلاح فک افراد به کار می رود دیده می شود. مهمترین عامل در این مورد فشار به مدت طولانی است.
- اکنه ناشی از مواد پاک کننده
در کسانی که مدت طولانی در شبانه روز با مواد پاک کننده تماس دارند، ممکن است ایجاد شود. بعضی صابون های باکتریواستاتیک حاوی مواد آکنه زای ضعیفی مثل هگزاکلروف (hexachlorophaenet) می باشند و در این نوع آکنه، پاپول و پوستول بیشتر دیده می شود.
- اکنه گرمسیری
در کسانی که در محیط های مرطوب مثل آشپزخانه ها کار میکنند و نیز زندگی در مناطق گرمسیری که باعث تعریق بیشتری می شود ممکن است این بیماری ایجاد شود. محل ابتلا در پشت، باسن، بالای بازو و ران است و گرفتاری صورت کمتر دیده شده است و بیشتر جوشهای چرکی دیده می شود.
- آکنه شیرخوارگی
در شیرخواران پسر در حدود ۳۶ ماهگی به بعد شروع می شود و ممکن است تا ۵ سال باقی بماند. این نوع آکنه، وسیعتر و شدیدتر از آکنه نوزادی است ولی خیلی محدودتر از آکنه بالغین می باشد.
- آکنه نوزادی
حدود ۲۰ درصد نوزادان ممکن است در ماه اول عمر تعداد کمی کومدون داشته باشند. علت آن اور آندروژن مادر از طریق جفت، غده آدرنال هیپراکتیو نوزاد و افزایش پاسخ غدد پیلوسیاس نوزاد به هورمون ها می باشد.
- اکنه بهاره
نوع نادری از آکنه است که در بهار شروع می شود و در تابستان شدت پیدا میکند و در پائیز کاملا بهبود می یابد. تقریبأ انحصارا در خانمهای ۴۰-۲۵ سال پدیدار شده و به صورت توده های سفت گنی شکل قرمز تیره، در گونه ها، طرفین گردن و گاهی سینه و شانه ها و بالای بازوهاست.
تقریبا هیچ بیماری پوستی، به اندازه آکنه، درمان های متعدد و متنوع ندارد که این مسئله تا حدی مربوط به فاکتورهای متعدد مؤثر در بروز این بیماری است.
عوامل مؤثر در اکنه عبارتند از: رژیم غذایی و مصرف بعضی غذاها مانند شکلات ، آجیل ، شیرینی ، غذاهای خشک ، غذاهای دریایی و لبنیات که ممکن است آکنه را تشدید نماید.
- اکنه حدود یک هفته قبل از پریود در خانمها تشدید میگردد.
- تعریق سبب تشدید آکنه می شود.
- همچنین بعضی مشاغل، مثل افرادی که در محیط مرطوب کار میکنند، نور خورشید و اولتراویوله، در تشدید آکنه دخالت دارد.
- استرس موجب تشدید آکنه شده و همچنین باعث دستکاری اکنه می شود و لذا در این افراد، عوارض آکنه بیشتر دیده میشود.
در تابستان معمولا اکنه بهتر می شود و در زمستان تشدید میگردد. گرچه تعریق زیاد و آب و هوای مرطوب، خود می تواند سبب تشدید آکنه شود.
نوعی آکنه در افرادی که مشاغل خاصی دارند مثل کسانیکه با روغن در تماس هستند دیده میشود شدت آکنه را می توان درجه بندی کرد (grading) که از نظر بالینی و درمان مفید است و این درجه بندی از صفر تا هفت بر روی صورت ، پشت و سینه انجام می شود .
گرچه جدا کردن کامل درجه ها و شدت بروز بیماری از یکدیگر و تقسیم بندی آن به طور دقیق، غیرممکن است و بیشتر تجربی می باشد. تصمیم گیری در مورد درمان آکنه، منوط به درجه شدت و وسعت ضایعات و نوع درمان های انجام شده قبلی ، سن و جنس بیماران می باشد.
گرچه برای این بیماران، درمان قطعی وجود ندارد ولی درمانهای مرسوم، از شدت آن می کاهد و همین طور از به جای گذاشتن اسکار یا جای زخم تا حدی جلوگیری میکند.
از بین درمان های موجود، گرچه مؤثرترین دارو، ایزوترتینوئین است ولی این دارو نیز تخفیف علائم (remission) بمدت طولانی می دهد و فقط در ۳۰ درصد موارد موجب درمان قطعی (cure) می شود.
درمان آکنه
درمان موضعی اکنه
بیشترین داروهای موضعی مورد مصرف آنتی بیوتیک ها، بنزویل پراکسید و ترہ تینوئین است. آنتی بیوتیک ها شامل: تتراسیکلین ، کلرامفنیکل ، اریترومایسین و کلیندامایسین میباشد. آنتی بیوتیک های موضعی نسبت به درمان های خوراکی روی ضایعات غیرالتهابی اثر کمتری دارد.
تأثیر اریترومایسین موضعی با بنزویل پراکسید یا روی (Zn) افزایش می یابد ولی در مجموع درمان موضعی اثر کمتری نسبت به درمان خوراکی دارد.
تتراسیکلین موضعی تقریبا بی تأثیر و کلرامفنیکل هم نسبت به آنتی بیوتیک های دیگر و بنزویل پراکسید تأثیر کمتری دارد.
مصرف کلیندامایسین موضعی هم کولیت پسودومامبراتو می دهد (Pseudomemberanous colitis) سولفور هم کومدوژنیک و هم کومدولیتیک است.
رزورسین تقریبا بی اثر است گرچه گاهی ذکر شده که رزورسین، سولفور و سالیسیلیک اسید، طول عمر ضایعات التهابی را کاهش میدهد.
اتیل لاکتات توام با سولفات روی (بعنوان یک Stabilizer) در صورت مصرف، توسط Pacne په اسید لاکتیک متابولیزه می شود که محیط نامساعدی برای باکتری است و در درمان آکنه مؤثر میباشد.
خلاصه آنتی بیوتیک های موضعی، بنزویل پراکسید و از لائیک اسید (داروهای موضعی) باید به تنهایی در آکنه خفیف التهابی بکار رود.
رفع آکنه متوسط و شدید
در انواع متوسط تا شدید، درمان موضعی توام با درمان خوراکی بکار می رود تا بعد از کنترل مناسب و قطع داروهای خوراکی، درمان موضعی ادامه یابد.
از درمان های موضعی کومدون، ترکیبات آلفاهیدروکسی اسید و آلومینیم کلراید است ولی در مورد آکنه کومدونی، ویتامین A ، درمان مفیدتری است.
طول درمان آکنه
تمام داروهای موضعی معمولا بعد از ۸-۴ هفته اثر میکنند.
پاسخ افراد مختلف به انواع درمان متفاوت است و در بیماران با علائم مشابه پاسخ های درمانی متفاوت می باشد.
- درمان سیستمیک برای گروههای زیر توصیه می گردد:
- بیماران با اکنه متوسط تا شدید که درمان های موضعی تأثیر ندارد.
- بیمارانی که دچار مشکل روحی شده اند حتی اگر اکنه آنها خفیف باشد.
- بد شکل بودن ضایعات و کسانیکه پوستشان براحتی پیگمانته میشود معمولا کمتر به درمان موضعی جواب می دهند. پوست حساس در اثر مصرف داروهای موضعی دچار ناراحتی می شود.
استفاده از ایزوترتینوئین در درمان آکنه
ایزوترتینوئین برای اکنه های متوسط تا شدید و ندولوکیستیک که به درمانهای مرسوم پاسخ نمی دهند و یا سریعا عود می کنند استفاده می شود و برای آکنه های شدید اسکار گذار مثل آکنه کونگلوباتا و فولمینانس و آکنه های توام با اختلالات روانی شدید نیز استفاده میشود. دوز آن ۲-۰ / ۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در ۲۴ ساعت است و در بیشتر افراد تا ۴ ماه نیاز به درمان می باشد.
در آکنه های خیلی مقاوم که حتی به داروهای هورمونی و آنتی آندروژنهای معمول پاسخ نمی دهند، از استروئیدها استفاده میشود که مانع ترشح ACTH و در نتیجه کاهش آندروژنهای آدرنال می شود.
دگزامتازون و پردنیزولون معمولا با دوزهای پائین استفاده می شود که این دوزهای پائین هم بهبود کلینیکی و هم کاهش سطح وDHEA ایجاد می نماید.
عوارض درمانهای رایج آکنه
اکثر داروهای موضعی، ایجاد درماتیت تماسی تحریکی میکنند ولی نوع آلرژیک بنزویل پراکسید باعث سفیدی لباس و مو می شود. عوارض گوارشی تتراسیکلین و اریترومایسین خوراکی بخصوص کولیک و اسهال درد افراد دیده میشود.
عوارض غیر شایع داروهای خوراکی عبارتند از:
اونیکولیز ، ازوفاژیت با اولسراسیون ، ضایعات دارویی ثابت (Fixed drug eruption)، بثورات دارویی منتشر ، حساسیت به نور ، أنمی همولیتی دیابت بی مزه نفروژنیک (کلیوی) ، پسودوتومور سربری ، تغییرات پوستی شبیه پورفیری، داکسی سیکلین در ۴ درصد افراد، راش فتوتوکسیک ایجاد میکند.
تتراسیکلین ها بخصوص مینوسیکلین ممکن است افزایش فشار داخل جمجمه خوش خیم بدهد که تظاهر آن بصورت سردرد، کاهش تمرکز و گاهی ادم پاپی است و بعد از قطع درمان بسرعت بهبود می یابد.
زخم ازوفاژ یک عارضه نادر تتراسیکلین است. تتراسیکلین، فلور روده را مقاوم به آنتی بیوتیک ها می نماید ولی علائم کلینیکی ایجاد نمی کند.
در بعضی گزارشات نشان داده شده است که تتراسیکلین تأثیر قرصهای جلوگیری از بارداری خوراکی را کاهش میدهد. تتراسیکلین باعث تغییر رنگ دندان می گردد ولی در بالای ۹ سال دیده نمی شود.
درمان آکنه صورت
مطالب مرتبط بیشتر ⇓
